GRADIŠKA – Monografija “Sakralna arhitektura Banjalučke eparhije”, predstavljena je ovog vikenda u Švajcarskoj, u gradovima Ženeva, Cirih i Sent Galen.
To je jedna je od najzapaženijih knjiga, kada govorimo o rekonstrukciji duhovnog i vjerskog života u vremenu od Milanskog edikta do kraja srednjeg vijeka na našim prostorima, naglašeno je na promociji.
Prisusatvovalo je više od 500 vjernika, koji su sa velikom pažnjom pratili izlaganje o kulturnom, duhovnom i nacionalnom naslijeđu naše zemlje.
Autori monografije Slavoljub Lukić, Bojan Vujinović i Marko Janković kazali su da ova knjiga predstavlja ličnu kartu Banjalučke eparhije, gdje je rekonstruisano više od 1.000 godina crkvenog života, kroz istoriografiju, pismenost i sakralno naslijeđe – bazilike, crkvišta, manastirišta, nekropole i slično.
Istraživanje teologa, arheologa i istoričara rezultiralo je boljim i objektivnijim pristupom u rekonstruisanju prošlosti, objavljivanjem novih arheoloških istraživanja, ali i novih arhivskih dokumenata. Time autori jasno dokazuju da su naši pravoslavni manastiri na području Banjalučke eparhije zasigurno nastali prije dolaska Turaka, te da je upravo to potvrđeno na svakom od lokaliteta, gdje su urađena arheološka istraživanja.
Jedan od najstarijih ćiriličnih natpisa iz 1301. godine pronađen je tokom istraživanja manastirišta u Kijevcima kod Gradiške. On je značajan kao najzapadniji ćirilični natpis, a pominje se i manastir Lomnica već početkom 14. vijeka. Istraživanja manastira Osovice, otkrivaju ćirilični otisak pečata sa godinom 1330. i da je manastir posvećen Blagovještenju Presvete Bogorodice, a srednjovjekovni prsten pronađen na obližnjoj zemljanoj gradini otkriva na njemu godinu 1358. sa ćiriličnim natpisom “Sve činim nadajući se u Boga”.
– Tu svakako treba dodati i podatke papske kurije, odnosno pape Honorija III (1216.-1227.) koji pominje manastir reda Svetog Vasilija Velikog (istočnomonaštvo) na rijeci Vrbas, a to je pravoslavni manastir Krupa na Vrbasu – kaže teolog dr Slavoljub Lukić.
Sakralni objekti u vidu bazilika prisutni su na prostoru Banjalučke eparhije, još od vremena druge polovine 4. vijeka. O tome svjedoče bazilike u Novom Gradu, Laktašima, Prijedoru, Kotor Varošu i drugim mjestima. Značajno se izdvaja episkopsko sjedište sa tri bazilike u kasnoantičkom gradu Balkis, koji je pronađen u selu Bakinci (grad Laktaši).
– Taj kasnoantički grad pominje se u istorijskim izvorima vizantijskog istoričara Teofila Simokate 597. godine, kada je grad dobrim dijelom stradao u naletu avarskog vojskovođe Bajana. Lokalitet se prostire na preko milion kvadrata kasnoantičkog kulturnog naslijeđa i svjedoči o intenzivnom duhovnom i svjetovnom životu ovih krajeva od 4. do 7. vijeka. Ovaj arheološki lokalitet predstavlja i najstarije episkopsko sjedište na prostoru Republike Srpske – rekao je arheolog i jedan od autora Bojan Vujinović, menadžer grada Gradiška.
Autori naglašavaju da posebnu zahvalnost za iskreni prijem i organizaciju promocije duguju sveštenicima Eparhije austrijsko-švajcarske, odnosno protojereju Aleksandru Resimiću iz Ženeve, protojereju Branimiru Petkoviću i jereju Đorđu Lukiću iz Ciriha, te protojereju Brani Sariću iz Sent Galena.
Pomenuti duhovni pastiri su zaista na najvišem nivou organizovali vjerski i crkveni život u pomenitim gradovima, te se za njih sa pravom mogu dovesti u vezu u riječi Svetog apostola Pavla: “Budi primjer vjernima u riječi, u vladanju, u ljubavi, u vjeri, u čistoti.”
Uskoro je u planu promocija ove Monografije i u drugim zemljama, gdje je prisutna srpska dijaspora, posebno u Italiji, Njemačkoj i Austriji.
Izložba
Promociju je pratila izložba o Kotromanićima, kao vladarskom rodu iz Bosne, koja zapravo daje osnovni pregled najvažnijih informacija o srednjovjekovnoj Bosni, u period vladavine porodice Kotromanića. Na ovoj izložbi predstavljeno je rodoslovno stablo ove znamenite porodice, koja je Bosnom vladala skoro tri vijeka.
Posebna pažnja je posvećena dvojici najmoćnijih vladara iz ovog roda: banu Stefanu II Kotromaniću – koji je proširio državnu teritoriju i ojačao Bosnu ekonomski, te njegovom sinovcu, banu i kralju Tvrtku, koji se krunisao za kralja Srba Bosne, Primorja i Humske zemlje u manastiru Mileševi 1377. godine.
Izložba prati crkvene prilike u Bosni, kao i razvoj pismenosti u ovom periodu. Navedeni su osnovni podaci o Crkvi bosanskoj, kao i svecu zaštitniku Kotromanića i srednjovjekovne Bosne, Svetom Grigoriju Čudotvorcu.
Pismenost je predstavljena kroz opise najvažnijih Jevanđelja (Divoševo, Čajničko…), kao i vladarskih povelja (bana Kulina, bana Mateja Ninoslava, bana i kralja Tvrtka i dr.). Posljednji dio izložbe posvećen je padu srednjovjekovne Bosne i pogubljenju kralja Stefana Tomaševića, kazao je Dejan Došlić, autor izložbe, viši asistent na Filozofskom fakultetu u Banjaluci.
Izvor: Srpska info / M. Pilipović