GRADIŠKA – Na Trgu jevrejskih stradanja u Gradišci u toku su radovi na izgradnji nove saobraćajnice za čiju realizaciju je bilo potrebno dislocirati i obnoviti spomenik koji se nalazio ispred crkve Svetog Roka, a koji je podignut 1926. godine. Izgradnju spomenika podržao je Kraljevski dom Karađorđevića, a slični poduhvati su se dešavali na mnogim mjestima širom tadašnje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
U saopštenju za javnost Gradske uprave Gradiška se navodi da se ovaj spomenik pogrešno dovodi u vezu sa Nezavisnom državom Hrvatskom i stradanjem srpskog naroda u Drugom svjetskom ratu i da pojedinci žele izmanipulisati narod zloupotrebom istorijskih činjenica.
U nastavku teksta prenosimo u potpunosti saopštenje za javnost Gradske uprave Gradiška.
Poštovani,
Trenutno se izvode građevinski radovi na trgu Jevrejskih stradanja, u ulicama Petra Misimovića i Miloša Obilića, gdje se na sredini jedne od saobraćajnica nalazi spomenik, koji je potrebno dislocirati i obnoviti, a koji pojedinci pogrešno dovode u vezu sa Nezavisnom državom Hrvatskom i stradanjem srpskog naroda u Drugom svjetskom ratu, te žele izmanipulisati narod zloupotrebom istorijskih činjenica.
Važno je istaći da jedna socijalistička Jugoslavija i nova pobjednička i oslobodilačka vlast u Gradišci, poslije 1945. godine, nije smatrala da se treba obračunati sa tzv. „ustaškim“ spomenikom, koji to nije. Postavlja se pitanje, zašto se to danas, 100 godina od njegove izgradnje čini učitavanjem netačnih izjava o njegovom smislu i povodu izgradnje.
Spomenik ispred crkve sv. Roka podignut je 1926. godine i smješten na nekadašnjem Trgu kralja Tomislava, danas Trgu Jevrejskih stradanja, a sastavljen je od betonskog pilona i četiri bronzana medaljona, koja danas nedostaju, a koja su bila djelo vajara Ivana Ekerta. Ova inicijativa naišla je na veliku podršku Kraljevskog doma Karađorđevića, a slični poduhvati su se dešavali na mnogim mjestima širom tadašnje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Riječ je o značajnim istorijskim ličnostima, velikanima iz daleke prošlosti medaljonima Matije Gubca (16. vijek) vođa seljaka i seljačke bune, Petar Zrinjski (17. vijek) ban i pjesnik, Josip Juraj Štrosmajer (19. vijek) biskup i osnivač kulturnih i naučnih ustanova, te kralj Tomislav iz 10. vijeka.
Važno je istaći da se spomenik ne gradi, već da se premješta kulturna baština nastala prije 100 godina, uz podršku Karađorđevića, koji su željeli dati legitimitet hrvatskom narodu u tadašnjoj državi SHS, te apsolutno nema dodira sa NDH i stradanjem našeg naroda, kao što se to uporno želi istaći.
Po regulacionom planu, spomenik, kao dio kulturne baštine, nalazi se na sredini saobraćajnice, koja je u fazi rekonstrukcije, zajedno sa parkingom i trotoarima, te ga je potrebno premjestiti.
Prema smjernicama Republičkog zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske, spomenik treba izmjestiti i obnoviti po pravilima i propisima Zakona o kulturnim dobrima. Upravo smo po tom osnovu i dobili novac od Hrvatskog državnog ureda (45.000 eura), isključivo za izmještanje i pozicioniranje spomenika ispred crkve sv. Roka.
Tim postupkom konačno smo rješili višedecenijski problem i omogućili nastavak radova na rekonstrukciji saobraćajnice, parkinga i trotora, koje finansira Grad Gradiška. Moramo da poštujemo zakone i čuvamo kulturnu baštinu, bez obzira da li je ona ima prefiks srpskog naroda. U suprotnom to bi značilo da imamo pravo da porušimo Kastel u Banja Luci ili gradsku Vijećnicu u Gradišci, jer ona nije baština sagrađena od strane srpskog naroda, već turskog i austrougarskog.
Moramo da brinemo o Srbima van Srpske i Srbije, čiji nam je opstanak, mir i stabilnost veoma važan. Da se okupljaju u svojim crkvama, da imaju škole i domove, da očuvaju jezik i identitet, da očuvamo našu srpsku pravoslavnu vjeru, spomenike i spomen obilježja našeg naroda u drugim državama.