Kada bi nekoga pitali koji mu automobil pada na pamet kao jedinstveni simbol bivše Jugoslavije verovatno bi mnogi rekli da je to “jugo 45”. Ipak nije on jedini automobili koji će starijim generacijama “proći kroz glavu” kada se spomenu legendarna vozila popularna u bivšoj državi.
“Trabant”, “vartburg”, “zastava 750”, “zastava 101”, samo su neki od automobila koji su mogli svakodnevno da se vide na ulicama. O popularnosti ovih legendarnih automobila govori i činjenica da su nekima od njih pojedini bendovi posvetili i pesmu.
Kragujevac je važio za centar automobilske industrije bivše Jugoslavije, a mnoge kompanije širom bivše države počele su polako da otvaraju pogone stranim proizvođačima, pa su tako saradnju sa njima ostvarile kompanije poput slovenskog Tomosa u Kopru ili IMV-a u Novom Mestu. Ovo su neki od najpopularnijih automobila koji su “jurili” Jugoslavijom.
1. Jugo 45
“Jugo 45” se proizvodio od 1981. godine u preduzeću Zastava Auto iz Kragujevca. Italijanska kompanija Fiat dizajnirala je “jugo” za Zastavu, a nacrt za automobil napravljen je po šasiji “fiata 127” koji je bio drugačiji po izgledu. Na evropskim tržištima “jugo 45” je dobio ime “jugo koral”, a tokom osamdesetih se izvozio u SAD gde je proglašen i najjeftinijim autom za kupovinu. Proizvodnja “juga” obustavljena je 2008. godine.
2. Zastava 750 – “Fića”
“Zastava 750” bio je popularan po nazivu “fića”. Radi se o legendarnom simbolu Jugoslavije koji je počeo da se proizvodi u pogonima Crvene zastave 1962. godine po licenci “fiata 600”. Ovaj automobil proizvodio se sve do 1985. godine. “Zastava 750” se koristila u brojnim službama bivše Jugoslavije, pa je tako bio vozilo nekadašnje policije, auto-škola i auto klubova.
3. Citroen 2CV – “Spaček”
“Citroen 2CV” ili “Spaček” osmislio je Francuz Pjer-Žil Bulanžer. Na prostorima Jugoslavije “spaček” se proizvodio u slovenskoj fabrici Tomos koja se nalazila u Kopru. Citroen i Tomos se udružuju 1964. godine, pa nastaje kompanija Cimos u kojoj su proizvedeni “citroen ami”, “ajkula”, “GS”, “AX”, “BW”, “CX”,”visa” i “Dijana”.
4.Vartburg
Vartburg je dobio ime po dvorcu Vartburg u Ajzenahu. Automobil se proizvodio u fabrici u ovom gradu u Istočnoj Nemačkoj od 1966. do 1988. godine.
On je bio relativno brz i prostran, a jedna od vrlina mu je bila i pouzdanost jer se nije previše kvario. Ovaj auto je opevan u pesmi “Vartburg limuzina” benda Ateist rep.
5.Trabant
“Trabant” se proizvodio u fabrici u nemačkom gradu Cvikau od 1958. godine. Jednako kao i Vartburg, prodaja “trabanta” u Jugoslaviji bila je zastupljena još na početku 60-ih godina. Ono što se posebno isticalo kod “trabanta” bila je njegova izrada jer je napravljen od plastificiranog pamučnog otpada što ga je činilo laganim, ali i jeftinim.
6. Rano 4
“Reno 4” se proizvodio od 1973. pa do 1992. godine u fabrici IMV u Novom Mestu u Sloveniji koja je danas u vlasništvu Reno-a. Radi se o automobilu koji je bio česta pojava na putevima Jugoslavije. U Sloveniji je proizvedeno 575.960 “renoa 4”.
7. NSU Prinz
“NSU Prinz” se od 1965. godine sklapao u sarajevskoj fabrici Pretis koja je bila jedna od najvećih fabrika namenske industrije koja je poznata po pretis-loncu za ubrzano kuvanje, a u njoj je sklopljeno oko 15 hiljada automobila.
8. Zastava 101 – “Stojadin”
“Zastava 101”, popularno nazvan “Stojadin”, proizvodio se od 1971. godine u fabrici Zastava u Kragujevcu. “Stojadin” je napravljen prema modelu “fiata 600d” i proizvodio se sve do 2008. godine. Osim u Jugoslaviji, “Stojadin” je bio popularan u Egiptu gde se automobil sklapao na osnovu gotovih delova koji su stizali iz Srbije.
9. Mercedes W123
“Mercedes W123” su obožavali taksisti i gastarbajteri koji su svoj poslovni uspeh u inostranstvu nekad iskazivali ovim automobilom.
10. Ostin
Slovenska fabrika IMV 1967. godine počela je da sklapa Ostin modele poput “I300”, “Ostin Maxi 1500” i “Maxi 1750”, ali i čuveni “Mini 1000”.
11. VW Golf
“Golf” se proizvodio u TAS-u od 1976. godine u Sarajevu gde je proizvedeno 150 hiljada automobila. “Golf” je bio naročito popularan u Jugoslaviji, pogotovo “golf dvojka” koji je počeo da se proizvodi 1985. godine.
12. Opel Kadet
“Opel” automobili su počeli da se sklapaju 1977. godine u IDA-i (Industrija delova automobila) u Kikindi, a među njima se nalazio i “opel kadet” koji je zbog svoje pouzdanosti i dostupnosti postao popularan.
13. Lada 1300
“Lada 1300” nastala je na osnovu “fiata 124”. Ona se proizvodila u bivšem SSSR-u, a model 1300 bio je jedan od najpoznatijih modela automobila u Jugoslaviji. “Lada 1300” važila je za neuporediv automobil, kao i svaki Ladin model, ali se radilo samo o propagandi jer je kvalitet “lade” bio na klimavim nogama.