GRADIŠKA – Stanovnici lijevčanskog sela Mašići, generacijama, s koljena na koljeno pronose priču o buntovnim precima, koji su se prije više od dva vijeka prvi pobunili protiv Osmanskog carstva i podigli ustanak.
Zoran Keserović sakuplja legende i bilježi priče o tome, a Stevo Stojnić je odlučan da kod vrela Radosavac, gdje je buna podignuta, uskoro izgradi spomenik, trajno obilježje na prkos i patnju Mašićana.
– To je moj zavjet, poruka mladima da znaju i čuvaju svoju istoriju. Ona se ponavlja i zato nemamo pravo da je zaboravimo – rekao nam je Stojnić, koji je nedavno u svom selu izgradio crkvu brvnaru, u čast hrabrih i znamenitih predaka.
Glas o ustanicima
Dugo zapušteni Radosavac biće uređen i obilježen. Prva mMašićka buna bila je srpska pobuna protiv turske vlasti u Bosanskom pašaluku, koja se desila 1806. godine u selu Mašići u okolini Gradiške.
Ovaj događaj više od dva vijeka nadahnjuje istoričare, ali i mještane, koji čuvaju legende o tom događaju.
Zoran Keserović je napisao nekoliko knjiga i prikupio mnoge legende o Mašićkoj buni. On je opsjednut ovom tematikom, a glas o precima ustanicima vjerno pronosi svojim selom.
– Prva Mašićka buna predstavlja prvi ustanak srpskog stanovništva protiv Osmanskog carstva na prostoru Bosanske krajine. Iako je buna veoma brzo ugušena, a njene vođe ili pobijene ili protjerane, ovaj događaj ujedno označava početak sve češćih buna, koje su prerasle u Bosansko-hercegovački ustanak – podsjeća Keserović na važnost tih događaja i svog sela.
Uprkos siromaštvu stanovništva pod Kozarom, navodi naš sagovornik, tokom 1806. godine u Mašićima, najvećem selu u ovoj regiji, narod se podigao protiv moćnog okupatora. Vijest o ustanku ubrzo se proširila širom Bosanske Krajine.
Važan istorijski događaj
Nakon poraza turske vojske, na Mišaru, avgusta 1806, bosanski begovat je bio spreman za odmazdu nad Srbima u Bosanskoj Krajini. Age i begovi su brojčano prepolovljeni; od 1.000, koliko ih je je otišlo na Mišar, samo njih 500 se vratilo. Ipak, oni su brzo ugušili bunu, jer su Mašićani, sa malo oružja i po brojnosti nadjačani, ubrzo bili poraženi.
– Jedan dio je izginuo u borbama, jedan pobjegao na Kozaru, dok su najgore prošli oni koji su živi pohvatani. Oni su pogubljeni nabijanjem na kolac. U neposrednoj blizini Banjaluke 17 zarobljenih Srba iz Mašića nabijeno je na kolje i pod stražom ostavljeno da umre u mukama. Među uhvaćenima su bili sveštenik i seoski knez sa 16 mašićkih težaka. Oni koji su preživjeli i sakrili se na Kozari, nakon kratkog vremena prešli su Savu i u blizini Nove Gradiške osnovali novu naseobinu, kojoj su dali ime Mašići – podsetio je Keserović na događaje koji su njegovom selu odredili važno mjesto u istoriji srpskog naroda.
RADOSAVAC
Izvor Radosavac predstavlja važno mjesto u istoriji lijevčanskog i potkozarskog kraja. Odatle je krenula Mašićka buna, preteča i putokaz Bosansko-hercegovačkog ustanka, koji je 1878. godine donio slobodu čitavom narodu.
Ovdje je Karađorđe pronašao saveznike. To su bili knez Milutin Blagojević i sveštenik Jovičić. Upravo na izvoru Radosavac oni su sazivali i organizovali ustanike. Vrelo je tada u narodu prozvano Radosavac, po Milutinovom sinu Radosavu, kojeg su Turci uhvatili i nabili na kolac.
Izvor: Srpska info / Milan Pilipović