Mnogima je nepoznato, naročito mlađim naraštajima, da su Treći rajh bombardovali avioni koji su početkom Drugog svjetskog rata polijetali, ni manje ni više, nego iz Lijevča polja.
Naime, nakon bombardovanja Beograda 6. aprila 1941. godine, kad su u Lijevču polju čuli za loše vijesti, odlučili su da sa dva improvizovana aerodroma, u Mahovljanima i u Novoj Topoli, pošalju avione na neprijateljske trupe. Na aerodromima su bila stacionirana dva puka, dvije eskadrile, Osmi bombarderski puk i Četvrti lovački puk. To je herojska priča koja se odvijala u narednih nekoliko dana i koja je šturo obrađena u istorijskim knjigama, a u udžbenicima gotovo da je i nema. Tu nepravdu odlučila je da ispravi ekipa okupljena oko dokumentarnog filma, simbolično nazvanog “Aprilski let”, koja će detaljno opisati herojski podvig pilota iz Nove Topole.
Kako je izgledao proces snimanja, za “Glas Srpske” priča direktor Muzeja u Gradišci i producent filma Bojan Vujinović, koji kaže da su, što su duže ulazili u problematiku da vide o čemu se zapravo radi, autori dolazili do nevjerovatnih podataka, pa čak i do svjedoka koji su nakon bombardovanja Trećeg rajha svjedočili i bici u Rovinama.
– I dan-danas su živi. Snimanje dokumentarnih dionica je završeno, dok smo sa igranim dijelom počeli u petak sa glumcem Zlatanom Vidovićem. Zlatan, koji je glumio oca male Dare iz Jasenovca, u našem filmu je glumac-istraživač koji će praviti spone od jednog do drugog sagovornika – kaže Vujinović.
Koliko se studiozno pristupilo poslu, govori i podatak da su u čitavu priču uključeni i univerzitetski profesori koji će u filmu, pored herojstva avijatičara iz Lijevča polja, između ostalog pričati i o razlozima za bombardovanje Beograda. Tokom snimanja bilo je angažovano mnogo mladih ljudi iz Gradiške koji su majstori svog zanata. Svi zajedno, glumci, slikari i istoričari, činili su jedan veliki tim entuzijasta. Kao zaslužnog za prikupljanje obimne dokumentacije autori filma najviše hvale Aleksandra Ognjevića, čovjeka koji se kod nas decenijama bavi istraživanjem vazduhoplovstva. On je, tokom istraživanja, idući tragom bombardovanja, posjetio Berlin, Beč, Grac i Budimpeštu. Istraživao je po arhivama i došao do nevjerovatnih podataka, čak je i napisao knjigu “Ratni dnevnik”, u kojoj do detalja opisuje događaj koji će uskoro doživjeti premijeru na velikom platnu.
– Ljudi su sami od sebe dolazili, a mi smo povezivali i pravili čitavu priču. Dio koji smo radili u Srbiji snimali smo u Muzeju vazduhoplovstva i tada smo naišli na nevjerovatne sagovornike. Čim su vidjeli našu ozbiljnost i posvećenost za čitavu priču, major Draško Živković, načelnik muzeja, ponudio nam je 15 letjelica iz Drugog svjetskog rata, koje bi, upravo zbog ove priče, poklonili nama s ciljem da formiramo muzej vazduhoplovstva u RS, odnosno u Novoj Topoli, na mjestu odakle je prvi put bombardovan Treći rajh – priča Vujinović i pojašnjava da će sve planirano, kad se ostvari, zapravo biti projekat Srpske i Srbije, a cilj je da se prikaže kako je i prije 80 godina narod sa obje strane Drine osjećao zajedništvo.
Autor, koji će na ovaj način oživjeti herojstvo pilota iz Nove Topole, i novinar “Euro Blica” Milan Pilipović ističe da kroz ovaj dokumentarno-igrani film žele da vrate kolektivno sjećanje na taj događaj, da herojstvo naših pilota prikažu širokom auditorijumu i da se novije generacije upoznaju sa ovim, ne baš tako poznatim, događajem. Kaže da je taj podvig predstavljao još jedan dokaz snage duha našeg naroda i pilota, koji su svojom voljom i na svoju ruku, a poštujući određene zahtjeve i ratne planove, bili toliko hrabri i odvažni da su, kao odgovor na dešavanja u Beogradu, neprijatelju uzvratili istom mjerom.
– Od 6. do 11. aprila 1941. godine Lijevče polje je bilo najveće mjesto vazduhoplovnih operacija u Drugom svjetskom ratu. Na dva aerodroma, koji su predstavljali ratne položaje, bilo je ukupno 46 aviona. U Topoli, gdje je bilo 30 aviona, bili su bombarderi. Na drugoj lokaciji, odnosno u Aleksandrovcu, bio je drugi puk iste jedinice i tu su primarno bili lovački avioni koji su išli u pratnji bombardera – priča Pilipović, uz taksativno navođenje detalja iz nikad nenapisanog ratnog dnevnika, a koje će biti objelodanjene u dokumentarcu.
Prvog dana, 6. aprila, u popodnevnim satima su bombardovani njemački položaji u Gracu. Dan poslije je, tvrdi autor, posebno bitan, zbog čega su upravo taj datum odabrali za premijeru filma, jer su 7. aprila uslijedila masovna bombardovanja ciljeva u Austriji i Mađarskoj, sa preko 200 naleta iz Lijevča ka te dvije zemlje. U istoriji poznata bitka na Rovinama odigrala se 8. aprila, a nakon što su otkrili odakle su doletjeli avioni Kraljevskog vazduhoplovstva, Nijemci su poslali 21 avion i tu se odigrala ta borba. Tokom bombardovanja vojnih aerodroma u Mađarskoj. Nijemci su oborili sedam aviona sa ukupno 21 vazduhoplovcem. Zbog tih događaja, ta bitka je bila neravnopravna, ali oni su se borili i tu je poginuo Dragiša Milijević, po kome u Topoli jedna ulica nosi naziv. On je bio komandant manje organizacione cjeline eskadrile. Poslije te bitke, cijelo Lijevče polje je postalo groblje aviona, što kraljevskih, što njemačkih. Preostali avioni po naredbi su trebali da budu prebačeni u Rajlovac kod Sarajeva. Tada se desila sabotaža, jer je komanda stalno odgađala tu akciju. da bi 12. aprila poslali naredbu da se devet modernih kraljevskih aviona zapali, što je i učinjeno.
– Film, čija će projekcija biti održana 7. aprila u obnovljenom Domu kulture “Srbija” u Topoli sa početkom u 18 časova, a isti dan i na televiziji poslije Dnevnika Radio-televizije Republike Srpske, završava se simbolično, jevrejskom porukom koju je iskoristio pilot Ivan Miklavec, jedan od Slovenaca koji je bio u toj herojskoj grupi. On je rekao: “Bolje je biti jedan dan vuk, nego 100 godina ovca” – kazao je Pilipović.
Snimanje dokumentarnog filma finansijski su pomogli Gradska uprava Gradiška, ministar za evropske integracije i međunarodnu saradnju RS Zlatan Klokić i pomoćnik ministra za kulturu Tanja Đaković. Ovim projektom autori kažu da će u Srbiji predstaviti Republiku Srpsku i Gradišku.
Sabotaža
Bojan Vujinović priča da su se u Lijevču polju u tom periodu dešavale razne sabotaže, jer su Nova Topola i Aleksandrovac bili prve njemačke kolonije. I prema putopisima Henriha Rajnera, koji je pisao o Herceg Bosni, navodi se da je Topola, koja se nazivala Vindhurst, izgledala potpuno njemački, da su kuće njemačke, da se priča na tom jeziku… Ljudi su odvrtali čepove da bombe ne mogu eksplodirati, krila aviona probijali su bajonetima. On kaže da je Aleksandar Ler, njemački komandant, na suđenju 1947. godine rekao kako im je vazduhoplovni poduhvat iz Lijevča polja nanio velike gubitke i puno usporio njihove operacije, ne samo prema Beogradu, već ka čitavom prostoru prema kojem je Njemačka imala svoje ambicije.
Film na RTRS-u
Dokumentarni film „Aprilski let“ biće emitovan na Radio Televiziji Republike Srpske 7. aprila u 21 čas.
Izvor: Glas Srpske
Pratite nas i na društvenim mrežama Facebook, Instagram i Youtube i preuzmite besplatnu Android aplikaciju “Moja Gradiška“.