GRADIŠKA – Na času istorije, ispred spomenika “Ranjena ptica”, na Jokinom brdu, podignutom u čast djece koja se nisu vratila iz rata, Dobrila Kukolj, predsjednica Udruženja logoraša Drugog svjetskog rata, iznijela je potresna sjećanja.
Bivša zatočenica ustaškog logora Jasenovac svjedočila je o stradanju svoje i drugih porodica iz njenog rodnog sela Draksenić kod Kozarske Dubice.
“Mnogi od nas, djece logoraša, otišli su, a svoje priče, svoje teške doživljaje iz Drugog svjetskog rata, nisu ispričali. Nas, još sasvim malo, nas nekoliko logoraša, zatočenika ustaških logora, svjedočimo o tome. Govorimo o Jasenovcu, Staroj Gradišci, o Donjoj Gradini, samo sa jednim ciljem, da se takvo zlo nikada, nikome i nigdje ne ponovi”, kazala je Dobrila Kukolj (97), čije ratne rane još nisu zacijelile, a bistrina uma omogućava da govori šta se njoj i mnogim njenim dogodilo u Jasenovcu.
“Pamtim majke odsječenih dojki, umorenu djecu kojoj su sjekli glave i kopali oči, a nikome ništa nisu bili krivi. Pokojni Dragoja Lukić, naš poznati istoričar, porijeklom iz Miloševog Brda, koji je opisao rat na Kozari i stradanje djece, dušu svoju je u to unio. On je preživio rat, a bio je dijete. Pomenuću i mog brata od strica Miloša Rapajića, koji je sa Sajmišta u Beogradu vraćen u Jasenovac, potom u Gradinu. Tu je morao ložiti vatru, ispod kazana, u kojeg su ustaše ubacivale ljude, zatvorenike. To je tužno, pretužno. Moj brat je davno preminuo, jer su ga te slike proganjale, nije ih mogao nositi, živjeti sa tom tragedijom, sa tom strašnom sudbinom.”
O spomeniku “Ranjena ptica”, jedinstvenom monumentu posvećenom djeci kojoj je rat uništio djetinjstvo, Dobrila govori sa poštovanjem.
“Ovaj spomenik, ‘Ranjena ptica’, izgrađen je zahvaljujući Gradišci. On je dio našeg pamćenja, svjedok i svjetionik. Tako bih željela da se izgradi i spomenik djeci Kozare, da njima bude posvećen. Tačna evidencija djece umorene u ustaškim logorima nije utvrđena, ali se broji hiljadama. Samo sa područja Gradiške likvidirano je više od pet hiljada djece. To su strašne brojke, nepojmljive ljudskom razumu.”
Stradanje i borbu Kozare, smatra Dobrila, ni istorija nije jasno zapisala.
“Ovdje smo, da to kažemo, da osjetimo toplinu druženja, da ne zaboravimo šta je bilo i da utičemo na mlade da budu humani, da grade dobrotu u sebi i to šire među drugim ljudima, da se sudbina moje generacije ne bi nikome i nigdje ponovila. Iz moje porodice stradao je 31 član. Zadnje riječi mog oca bile su, držite se, djeco, zajedno i nemojte se odvajati. Od rodbine moje majke nastradalo je njih 39. U mome selu Međeđa bilo je 956 žrtava”, kazala je, na Jokinom brdu, Dobrila Kukolj, rođena 30. jula 1932. godine.
Spisak užasa
U domaćinstvu Dobrile Kukolj i njene porodice 1942. godini ubijeni su djed Simo, rođen 1881. godine, otac Rade, rođen 1904. godine, brat Boško, rođen 1927. godine, sestra Jagoda, rođena 1936, stric Milorad, rođen 1906, strina Marija, rođena 1907. godine. U porodici strica Ilije ubijeno je sedmoro, stric Ilija, rođen 1905, strina Nevenka, rođena 1906, najstariji sin Milan, rođen 1925, sin Mile, rođen 1926, Dušan, rođen 1928, Bosiljka, rođena 1930, Milovan, rođen 1932. godine.
Stricu Mirku Batajiću, najstarijem bratu Dobrilinog oca, rođenom 1900. godine, i njegovom sinu Gojku, rođenom 1930. godine, ustaše su odsjekle desnu ruku, zbog komadića hljeba. Od djeda Nikole, rođenog brata njenog djeda, ubili su u kući suprugu Petru, a Radojku, Zagorku i Slobodanku likvidirali su u logoru Jasenovac. Iz ove porodice stradala su četiri člana. Brat stričević Dobrilinog oca, Ostoja Batajić, ostao je živ u Austriji, ali njegova kći Ljeposava, rođena 1926. i supruga Stoja ubijene su u logoru Jasenovac.
Porodica Dobriline majke, brat Savo Ružičić, sestra Petra, udata Trivić, takođe su ubijeni u logoru Jasenovac. Brat od Save sa šest članova domaćinstva, supruga Stoja, kći Mila, Boško, Marija, Koviljka, Bosa i Branko. Od sestre Petre Trivić, muž Đorđe, sin Mijat, sin Jovo, kći Zora i snaha Jagoda, svi su pobijeni u Jasenovcu. Od porodice je ostala živa samo kćerka Stojka.
Izvor: Nezavisne novine / M. Pilipović, foto: MG