GRADIŠKA – Festival teatra Republike Srpske, koji će od naredne godine, prema odluci gradske uprave, biti utemeljen u Gradiški, nosiće ime „Ljubica“, u čast Ljubice Lazić Stefanović, prve profesionalne glumice u BiH.
Nakon gotovo sedam decenija, koliko se o Ljubici, rođenoj u Gradiški 1888, a koja je preminula u Sarajevu 1946. godine, malo govorilo, skromno pisalo, a zaborav prekrio blistavu glumačku karijeru, u njenom rodnom gradu odlučili su da osvijetle njen život i glumačku epohu.
– Planiramo da prvi festival otvorimo predstavom „Ljubica“, jer je njen život pun velikih iskušenja, poduhvata, borbe za umjetnost, pozorište i za scenu… Ljubica je svojim životom ispisala scenario za predstavu, tamo gdje je sve počelo, u Gradiški – kazali su za Srpskainfo Bojan Vujinović, direktor „Zavičajnog muzeja“, i Draško Vidović, direktor „Grad pozorišta“.
Bojan Vujinović
Junakinja ove nevjerovatne priče je u glumački svijet zakoračila u 17. godini. Nije odoljela zovu umjetnosti i u nekoj noći 1906. otišla je u Beograd sa trupom putujućih glumaca Čiče Miše Miloševića, koja je gostovala u gradu na Savi. Nije jasno, napisao je u svojoj knjizi “Grimizna ogrlica” Vojislav Vujanović, novinar, pozorišni kritičar, hroničar, porijeklom iz Gradiške, kakav se to plamen uskovitlao u duši mlade, sedamnaestogodišnje djevojčice, odgajane u maloj, palanačkoj sredini, da se odvaži na bijeg i priključi “čeljadi sojtarija”, odbačenim, prezrenim i prokletim.
U šturim svjedočenjima i podacima raznih autora navodi se da je Ljubica prvo igrala u Beogradu „Kod Takova“, a potom s kragujevačkim ansamblom dospjela u Solun, putujući sa srpskom vojskom, dijeleći njenu sudbinu… Preživjela je albansku golgotu, stigla u Marsej, pa na Korziku, u Ajačo i Bokanjino. Nakon povratka u zemlju, poslije završetka Prvog svjetskog rata, opet se obrela u Beogradu, a onda, ko zna na čiji nagovor, dospjela je u Sarajevo, u prvi ansambl Narodnog pozorišta u ovom gradu.
Novinar i književnik Marko Marković je u “Oslobođenju” 1961. godine u toplom zapisu osvijetlio lik Ljubice Lazić Stefanović.
– Zaborav biva sve neprozirniji, njenoga se imena više niko ne sjeća. Ali umjetnost, koju je gradila, nije se dala zatomiti, ugrađena je u postojanje sarajevskog Narodnog pozorišta, odatle prelazila u knjige koje su ispisivane o tom teatru – napisao je Marković, koji je dalje, hodeći perom i recima novinskog članka, kao i Vojislav Vujanović kojem se kasnije u toj misiji o Ljubici, pridružio i istoričar iz Gradiške Husref Hadžialagić, tragao za njenim životnim raskršćima.
Vojislav Vujanović
– Pitomog pogleda i širokog lica, koje nas neodoljivo podsjeća na naše bake, ne zahtijevajući ništa od nas, ni prekor, ni zahvalnost, u nekoj duhovnoj nirvani, Ljubica Stefanović kao da nam iz daleka poručuje da je njen život ostvarena želja, rasplamsana u trenutku kada je u njenu varošicu dospjelo društvo putujućih glumaca – naveo je Marković.
Prva glumačka uloga Ljubice Lazić Stefanović bila je Evica iz Trifkovićevog “Ljubavnog pisma”, vjerovatno u Beogradu. Ljudski i stvaralački profil mlade glumice zapisao je Vojislav Vujanović, nije se isticao snažnim dramskim karakterom koji bi joj garantovao tumačenje tragičnih heroina, ali je ona plijenila publiku likovima tihih naravi koji su, uglavnom, dolazili iz drugog plana, na granici plemenitosti i humornog, likovima koji nisu potresali, ali im se beskrajno vjerovalo.
Ljubica je stvarala, njeni su likovi defilovali scenom Narodnog pozorišta u Sarajevu gdje je dosegla nevjerovatnih 270 uloga, naveo je Vojislav Vujanović u knjizi “Grimizna ogrlica”.
Ona spada među desetak glumaca s najvećim brojem kreacija. U Sarajevu je trajala njena stvaralačka parabola od 27. novembra 1920. godine, kada se obrela na pozornici tuzlanskog hotela “Bristol” u Šantićevoj “Hasanaginici” (Emina) i u ulozi Ismenije, (“Jedva steče zeta”) Labiša Mišela, pa do 22. novembra 1943, kada se posljednji put ispela na scenu u liku Fatima – hanume u vodvilju Beluša Jungića “Kad ja pođoh na Benbašu, na vodu”.
Kada je spuštena zavejsa na sceni, kada se ispraznilo gledalište, tišina je zavladala jednim teatarskim prostorom, sa scene je sišla Ljubica Stefanović. Na jednu veliku stvaralačku ulogu stavljena je tačka.
Borivoje Jevtić u studiji “Deset godina sarajevskog pozorišta” Ljubičin glumački lik upečatljivo opisuje: Naročitu pažnju zaslužuje Ljubica Stefanović, takođe jedna od onih glumica koje su se ugradile u osnove Sarajevskog pozorišta.
Vesela i živahna, ona i uloge sluškinja, oživljava rasnošću i tipičnom glumačkom krvlju od kojih i tamne pozornice dobivaju svjetlost i vatrenu boju. Svaka uloga za nju je značila stvaralačko čudo, koje nije dosezalo do mističnog, ali koje je nosilo u sebi svoj “gram” životne magije, zapisano je kao epitaf o njenom životu i pozorištu. Ali ostaje i ono nepobitno, kaže Borivoje Jeftić, Ljubica Stefanović je prva profesionalna glumica u istoriji bosanskohercegovačkog teatra.
Uloge
Ljubica je igrala Anušku (Andrejev “Dani našeg života”), Glempsku (Tadeuš Končinski “Naša krila”), Vasku (Bora Stanković “Koštana”), Popovu (Anton Čehov “Medved”), Frejovku (August Šenoa “Zlatarevo zlato”), Mejru (Svetozar Ćorović “Zulumćar”), Julču (Milivoj Predić, “Golgota”), Taisu (Ostrovski “Bez krivice krivi”), Drugu damu, Li – li, Azru (Branislav Nušić “Put oko sveta”), Mariju (Gogolj “Revizor”), Nastju (Gorki “Na dnu”), Lenku (Ede Tot “Seoska lola”), Agafju (Gogolj “Ženidba”)…